Commons:Zakres projektu

Shortcuts: COM:PS • COM:SCOPE • COM:OOS • OOS

Wikimedia Commons to repozytorium plików udostępniające wszystkim treści edukacyjne (ilustracje, dźwięki i filmy) z domeny publicznej i na wolnej licencji. Jest wspólnym repozytorium dla wszystkich projektów Wikimedia, ale jego zawartość może być wykorzystywana przez każdego, w dowolnym miejscu, w dowolnym celu.

Ta strona jest z konieczności trochę długa. Jeżeli potrzebujesz krótkiego przeglądu, zobacz na Commons:Zakres projektu/Podsumowanie.

Cel Wikimedia Commons

Celem Wikimedia Commons jest zapewnienie repozytorium plików:

• udostępniającego każdemu edukacyjne treści z domeny publicznej lub na wolnej licencji, oraz
• będącego wspólnym repozytorium dla różnych projektów Wikimedia Foundation.

Wyrażenie "edukacyjny" powinno zostać zrozumiane w najszerszym rozumieniu jako "dostarczający wiedzę, instrukcyjną lub informacyjną".

Zakres Commons

Aby spełniać wymagania Wikimedia Commons, wszystkie pliki na nim przechowywane muszą znajdować się w zakresie Commons. Wszystkie załadowane pliki nie mieszczące się w zakresie Commons zostaną usunięte jako OOS (z ang. Out Of Scope - poza zakresem).

Wykluczona zawartość edukacyjna

Pewna zawartość jest wykluczona z Commons nie dlatego, że jest sama w sobie nieedukacyjna, ale dlatego, że istnieją inne projekty Wikimedia bardziej odpowiednie dla danych treści. Dotyczy to zarówno plików oraz tekstu.

Wykluczona zawartość edukacyjna zawiera:

• Encyklopedyczne artykuły; mogą być trzymane na Wikipedii.
• Wiadomości prasowe (mogą być trzymane na Wikinews), raporty pogodowe, i tym podobne.
• Pliki nie zawierające innych edukacyjnych treści niż nieprzetworzony tekst. Czysto tekstowe materiały takie jak przepisy, instrukcje, poezja, fikcja, cytaty, definicje słownikowe, plany lekcji lub materiały klasowe i tym podobne powinny być trzymane w innych projektach, jak Wikibooks, Wikicytaty, Wikisłownik, Wikiwersytet, Wikiźródła lub Wikipodróże.

Jednakże, Commons może być użyte do przechowywania takich materiałów jeżeli jest zawarty w udostępnialnym pliku używanym w jednym z projektów Wikimedia, więc zeskanowane kopie istniejących tekstów użytecznych dla innych projektów Wikimedia (np. jako wiarygodne, weryfikowalne źródło) są w zakresie projektu. Dozwolone są również pliki posiadające zawartość ponad czysty tekst. Na przykład, pliki zawierające niechronione prawem autorskim skany książek, czasopism itd. zachowujące oryginalną czcionkę, układ, osadzone obrazy itd. leżą w zakresie projektu.

Zakres część 1: Pliki

Pliki ładowane na Commons są w zakresie projektu tylko wtedy gdy spełniają wszystkie z poniższych wymagań. Każdy plik:

• Musi być plikiem multimedialnym.
• Musi być w dozwolonym formacie pliku.
• Musi być udostępniony na wolnej licencji lub znajdować się w domenie publicznej.
• Musi być realistycznie wykorzystywalny w celu edukacyjnym.
• Nie może zawierać wyłącznie wyłączonej zawartości edukacyjnej.

Poniższe wymagania są wytłumaczone poniżej.

Musi być plikiem multimedialnym

Wikimedia Commons przechowuje tylko pliki takie jak zdjęcia, skany, wykresy, animacje, pliki dźwiękowe (jak muzyka lub dialogi) oraz pliki wideo, razem z towarzyszącymi metadanymi. Wyjaśnienia i inne teksty są dozwolone na stronie pliku tylko w zakresie przewidzianym przez cel Commons z zastrzeżeniem wykluczonej zawartości edukacyjnej.

Pliki wyszczególnione poniżej nie są plikami multimedialnymi, zatem nie są tu hostowane:

• Programy komputerowe w dowolnym formacie wliczając binarne pliki wykonywalne oraz surowy kod źródłowy. Jeżeli to istotne, kod źródłowy może znajdować się w opisie plików lub metadanych, np. plik graficzny może zawierać kod pozwalający na jej wygenerowanie w opisie.
• Pliki składające się wyłącznie z surowego tekstu, np. pliki ASCII, surowe kody źródłowe (jak wspomniano wyżej), itd.

Musi być w dozwolonym formacie pliku

Tylko wolne formaty pliku są dozwolone. Formaty chronione patentem takie jak dokumenty Microsoft Word i Excel, pliki audio AAC i WMA, pliki wideo H.265, HEIC i Flash i tym podobne nie są dozwolone. Ogólniej, każdy plik który wymaga niewolnego programu lub obciążonego patentem kodeku do odtworzenia jego zawartości jest zabroniony.

Aktualna lista dozwolonych formatów znajduje się w Commons:Zakres projektu/Dozwolone formaty plików.

Musi być udostępniony na wolnej licencji lub znajdować się w domenie publicznej

Wikimedia Commons akceptuje tylko wolne treści, czyli pliki na wolnej licencji lub znajdujące się w domenie publicznej. Plik jest uznawany za znajdujący się w domenie publicznej jeżeli wszystkie prawa autorskie wygasły lub właściciel(e) praw autorskich dobrowolnie umieścił zawartość pliku w domenie publicznej nieodwołalnie zrzekając się wszystkich praw autorskich. Plik niespełniający warunków ochrony prawami autorskimi również jest traktowany jako znajdujący się w domenie publicznej.

Każdy plik trzymany na Commons musi być na wolnej licencji lub w domenie publicznej zarówno w rozumieniu prawa Stanów Zjednoczonych oraz prawa kraju pochodzenia, jeżeli się różnią: zobacz Commons:Licencjonowanie.

Wymagane parametry licencji

Żeby być uznany na wolnej licencji plik musi być udostępniony przez właściciela praw autorskich na nieodwołalnej licencji, która:

• Zezwala na wolne użycie w dowolnym celu, również komercyjnym.
• Zezwala na utworzenie utworów pochodnych.

Niedozwolone parametry licencji

Poniższe parametry nie są dozwolone:

• Użytek wyłącznie niekomercyjny lub edukacyjny.
• Ograniczenia w tworzeniu utworów pochodnych, z wyłączeniem copyleft.
• Wymóg zapłaty lub zgłoszenia użytkowania; mogą być zawnioskowane, ale nie są wymagane.
• Ograniczenia dotyczące miejsca, w którym utwór może być wykorzystany, m.in. użycie dozwolone tylko w Wikipedii.

Licencje z tymi ograniczeniami są dozwolone, o ile dzieło jest podwójnie lub wielokrotnie licencjonowane z co najmniej jedną opcją licencjonowania, która nie obejmuje takiego ograniczenia.

„Licencje”, które rzekomo zezwalają tylko na fair use są niedozwolone. Dozwolony użytek nie jest prawem, który może być licencjonowany przez właściciela praw autorskich i w każdym razie nigdy nie jest akceptowany na Commons.

Dozwolone parametry licencji

Poniższe parametry są dozwolone:

• Wymóg podania nazwy właściciela (właścicieli) praw autorskich ("przypisanie").
• Wymóg, aby wszelkie prace pochodne były objęte licencją na tych samych warunkach, co oryginał ("na tych samych warunkach"/"copyleft").

Zasady licencjonowania są szczegółowo zdefiniowane w Commons:Nadawanie licencji.

Dowód

W każdym przypadku przesyłający musi dostarczyć odpowiedni dowód, że plik znajduje się w domenie publicznej lub właściciel praw autorskich udostępnił go na zasadach licencji akceptowalnej na Commons. Zazwyczaj wymaga to podania co najmniej źródła pliku i pierwotnego źródła pliku, gdy jest on pracą pochodną. Podany powinien być także autor pliku lub właściciel praw autorskich, jeśli jest znany lub można go ustalić. W przypadku wątpliwości, może być wymagane dostarczenie dowodów na to, że plik rzeczywiście został opublikowany na podanej licencji.

Gdy plik jest fotografią przedstawiającą konkretną osobę w sposób rozpoznawalny, może być wymagana jej dodatkowa zgoda na rozpowszechnianie wizerunku, jak opisano na stronie: Fotografie konkretnych osób.

Obowiązek dostarczenia dowodów spoczywa każdorazowo na ładującym lub innych osobach, które argumentują za pozostawieniem pliku w zasobach. Winno być wykazane tak szczegółowo jak to konieczne, że:

• plik jest w domenie publicznej lub jest pod podaną licencją oraz
• zostały uzyskane wszelkie wymagane pozwolenia.

W przypadku starszych plików, podanie daty i kraju publikacji może pomóc w stwierdzeniu czy nastąpiło wygaśnięcie praw i przejście do domeny publicznej.

Uwagi

Zasada ostrożności

Użytkownicy Commons z dobrą wolą i chęciami tworzą i utrzymują repozytorium plików multimedialnych, które według naszego najlepszego rozeznania są wolne lub na wolnych licencjach. Zasada ostrożności głosi, że w przypadku jakichkolwiek znaczących zastrzeżeń czy wątpliwości co do wolności danego pliku, plik taki powinien być usunięty.

A argumenty, które ogólnie zakładają, że "nie grożą nam żadne konsekwencje", tak jak przykładowo:

1. "Właściciel praw autorskich nie będzie się kłopotał dochodzeniem swoich praw lub go na to nie stać."
2. "Właściciel praw autorskich nigdy się nie dowie."
3. "Właściciel praw autorskich na pewno nie ma nic przeciwko/powinien być zadowolony, że propagujemy jego/jej prace."
4. "Nikt nie wie kto jest właścicielem praw autorskich, więc to nie ma znaczenia."
5. "Plik jest wyraźnie wspólną własnością. Można go znaleźć w wielu miejscach w sieci i nikt nie narzeka."

są wbrew założeniom projektu.

Shortcuts

• COM:EDUSE
• COM:EV
• COM:SELFIE

Musi być realistycznie wykorzystywalny w celu edukacyjnym

Wyrażenie „edukacyjny” należy rozumieć zgodnie z jego szerokim znaczeniem: „dostarczający wiedzę; instrukcyjną lub informacyjną”.

W poniższych sekcjach nie liczy się każde użycie, które nie zostało wykonane w dobrej wierze. Na przykład obrazy, które są używane na stronie dyskusji tylko po to, by zwrócić uwagę, mogą nie być brane pod uwagę.

Shortcut

• COM:INUSE

Plik używany w innym projekcie Wikimedia

Plik multimedialny używany w jednym z innych projektów Fundacji Wikimedia jest automatycznie uznawany za przydatny do celów edukacyjnych, podobnie jak plik używany z jakiegoś powodu operacyjnego takiego jak szablon lub tym podobne. Taki plik nie podlega skasowaniu tylko dlatego, że może być złej jakości: jeśli jest używany, jest to wystarczające.

Przesyłanie niewielkiej liczby zdjęć (np. samego siebie) do użytku na osobistej stronie użytkownika Commons lub w innym projekcie jest dozwolone, o ile ten użytkownik jest lub był aktywnym uczestnikiem tego projektu.

Należy podkreślić, że Commons nie unieważnia innych projektów dotyczących zakresu. Jeśli obraz jest używany w innym projekcie (oprócz użycia na stronach dyskusji lub stronach użytkowników) to wystarczy, żeby mieścił się w zakresie.

Plik używany tylko na Commons

W innym razie plik nieedukacyjny nie zyskuje celów edukacyjnych wyłącznie dlatego, że jest używany na stronie galerii lub w kategorii na Commons, ani wyłącznie dlatego, że jest używany na stronie użytkownika (przestrzeń nazw "Użytkownik:"); ale niestandardowe przesyłanie niewielkiej liczby obrazów (np. samego siebie) do użytku na osobistej stronie użytkownika Commons jest dozwolone. Dozwolone są również pliki związane z projektami lub wydarzeniami społeczności Wikimedia, takie jak spotkania użytkowników.

Plik nie jest używany legalnie

Shortcut

• COM:NOTUSED

Plik multimedialny, który nie jest:

• realistycznie przydatne do celów edukacyjnych, ani
• zgodnie z prawem w użyciu, jak omówiono powyżej

wykracza poza zakres Wikimedia Commons.

Nacisk kładziony jest tutaj na realistyczną użyteczność, zarówno dla jednego z projektów Wikimedia jak i dla innych celów edukacyjnych. Na przykład, nie wszystkie obrazy są realistycznie przydatne do celów edukacyjnych. Obraz nie staje się magicznie użyteczny na podstawie argumentu, że można go użyć do zilustrowania artykułu Wikipedii na temat X tylko dlatego, że X jest tematem fotografii.

Na przykład fakt, że niewykorzystane zamazane zdjęcie może teoretycznie posłużyć do zilustrowania artykułu "Częste błędy w fotografii" nie oznacza, że powinniśmy zachować wszystkie zamazane zdjęcia. Fakt, że niewykorzystane zdjęcie twojego przyjaciela może teoretycznie posłużyć do zilustrowania artykułu o "Portretach fotograficznych", nie oznacza, że powinniśmy zachować wszystkie zdjęcia nieznanych osób. Fakt, że niewykorzystany obraz pornograficzny mógłby teoretycznie zostać użyty do zilustrowania artykułu o pornografii, nie oznacza, że powinniśmy zachować niskiej jakości obrazy pornograficzne (zobacz też Cenzura).

Z niniejszej polityki wyłączone są pliki w różnych formatach oraz pliki, które są podobne, ale nie są dokładnymi duplikatami w przypadkach, gdy są one potrzebne do przechowywania historii plików ze względów prawnych.

Przykłady

Przykłady plików, które nie są realistycznie przydatne do celów edukacyjnych:

Shortcuts

• COM:SPAM
• COM:PARTYPICS

• Prywatne kolekcje obrazów, m.in. zdjęcia z prywatnych imprez, zdjęcia Ciebie i Twoich znajomych, Twoja kolekcja zdjęć z wakacji i tak dalej. Istnieje wiele innych projektów w Internecie, których możesz użyć do tego celu, takich jak Flickr. Takie prywatne kolekcje obrazów nie mają charakteru edukacyjnego nawet jeśli są wyświetlane jako galeria na stronie użytkownika w Commons lub gdzie indziej.

• Grafika bez oczywistego zastosowania edukacyjnego, w tym grafika nieedukacyjna przesłana w celu zaprezentowania umiejętności artysty
• Pliki widocznie utworzone i/lub przesłane w celu wandalizmu lub ataku. Istniejące wcześniej projekty i symbole, które są lub były kojarzone z przyczynami nacjonalistycznymi, religijnymi lub rasistowskimi, nie są poza zakresem wyłącznie dlatego, że mogą stanowić obrazę. Pod warunkiem, że ich hostowanie jest legalne i w przeciwnym razie wchodzą w zakres Commons (np. gdyby można je było wykorzystać na przykład do zilustrowania artykułu z Wikipedii na temat grupy nienawiści), należy je zachować.
• Reklama i autopromocja.
• Pliki, które nie wnoszą niczego wyróżniającego pod względem edukacyjnym do posiadanej przez nas kolekcji obrazów dotyczących tego samego tematu, zwłaszcza jeśli są one niskiej lub średniej jakości.

Dyskusja

Posiadamy wiele wysokiej jakości zdjęć ptaków zidentyfikowanych gatunkowo i nie ma realistycznego zastosowania edukacyjnego dla małej, niewyraźnej, źle skomponowanej migawki niezidentyfikowanego i nieidentyfikowalnego ptaka. Oczywiście zawsze jest miejsce na inny edukacyjnie odmienny obraz, na przykład ilustrujący jakiś aspekt zachowania ptaków, którego obecnie nie omawiamy, nawet jeśli obraz nie jest najwyższej jakości.

Czasami może istnieć argument za zachowaniem wielu obrazów, które są dość podobne z edukacyjnego punktu widzenia ze względu na różnorodność i dostępność wyboru, ale nie ma sensu gospodarowania wielu zasadniczo identycznych obrazów o niskiej jakości, które nie mają realistycznej wartości edukacyjnej.

Nowe pliki edukacyjne o wyjątkowej jakości są zawsze mile widziane, a późniejsze wgrywanie takich plików może w zasadzie sprawić, że wcześniej nieużywane pliki o niskiej jakości staną się edukacyjnie zbędne. Jednak, jak wskazano powyżej, plik używany w dobrej wierze w projekcie Wikimedia jest zawsze uważany za edukacyjny, więc plik niskiej jakości, który pozostaje w użyciu, nie kwalifikuje się do usunięcia, nawet jeśli plik lepszej jakości obejmujący ten sam temat później zostaje dostępny.

Nowe i istniejące pliki o niskiej lub przeciętnej jakości mogą, ale nie muszą być realistycznie przydatne do celów edukacyjnych w zależności od tego, co ilustrują i jakie mamy inne pliki na ten sam temat. Jeśli temat jest rzadki i/lub trudny do uchwycenia, nawet plik o niskiej jakości może mieć znaczną wartość edukacyjną, zwłaszcza jeśli Commons ma bardzo niewiele podobnych plików lub nie ma ich wcale. Z drugiej strony, słabe lub przeciętne akta popularnych i łatwych do uchwycenia tematów mogą nie mieć realistycznej wartości edukacyjnej, zwłaszcza jeśli Commons zawiera już wiele podobnych lub lepszej jakości przykładów.

Jakość obrazu to tylko jeden z czynników, które mogą ograniczać przydatność edukacyjną pliku. Inne czynniki ograniczające mogą obejmować niską rozdzielczość i trudne do usunięcia znaki wodne.

Formaty PDF i DjVu

Chociaż formaty plików PDF i DjVu są dozwolone, oczekuje się, że będą one używane tylko w odpowiednich przypadkach. Powinien istnieć jakiś powód wyboru formatu, który jest zgodny z celami Commons. Oczywiście obowiązują również wszystkie powyższe zasady.

Administrator rozważający usunięcie pliku PDF lub DjVu może być zmuszony do rozważenia, czy wybrany format jest zgodny z celami Commons, a kontekst i intencja (jeśli są znane) mogą być istotne. Na przykład podczas, gdy opublikowana praca uniwersytecka w formacie PDF może być w porządku, oryginalny artykuł badawczy stworzony przez użytkownika, który wykorzystuje Commons jako darmowy host internetowy, może nie być.

Pliki, które mogą być realistycznie przydatne w jednym lub kilku innych projektach Wikimedia, np. Wikiźródła lub Wikibooki powinny być zachowane; usuwanie nie powinno opierać się wyłącznie na tym, że plik byłby lepiej przechowywany w jednym z tych innych projektów. Dowolny plik multimedialny, który jest realistycznie przydatny lub znajduje się w zakresie nawet jednego innego projektu Fundacji Wikimedia może być tutaj gospodarowany.

Pamiętaj, że Wikiźródła często potrzebują plików PDF lub DjVu do korekty lub tworzenia tekstów źródłowych: Z tego powodu skany odpowiednich wydań ważnych dzieł należących do domeny publicznej są prawie zawsze w zasięgu. To powiedziawszy pamiętaj, że decyzje redakcyjne związane z przygotowaniem tekstu z kilku źródeł mogą skutkować nowymi prawami autorskimi, więc użyte wydania muszą same nie być objęte prawami autorskimi.

Dopuszczalne powody dla formatów PDF i DjVu

• Format został dobrany ze względu na wygodę druku.
• Format został dobrany tak, aby umożliwić przeglądanie lub drukowanie specjalnych czcionek, np. dokumenty z zaawansowanej matematyki lub językoznawstwa.
• Plik byłby objęty zakresem innego projektu Fundacji Wikimedia, gdyby został przesłany w tym samym formacie do tego projektu, na przykład:
  • Plik PDF lub DjVu opublikowanego i zrecenzowanego dzieła byłby objęty zakresem Wikiźródła, a zatem jest również objęty zakresem Commons. Przykłady dokumentów z zakresu obejmują opublikowane książki (ale nie publikacje próżne), recenzowane artykuły naukowe itp., tezy i rozprawy uniwersyteckie.
  • Plik jest skanem dokumentu o znaczeniu historycznym lub innym zewnętrznym, np. skany istniejących, wolnych od praw autorskich lub licencjonowanych książek, raportów, gazet itp.
  • Plik nadaje się do wykorzystania jako stały, weryfikowalny dokument źródłowy, np. dla Wikiźródła lub Wikibooks (odpowiednie utrwalenie treści).
  • Wybrany format zapewnia korzyści techniczne co najmniej jednemu projektowi Fundacji Wikimedia.

Niedopuszczalne powody dla formatów PDF i DjVu

• Format został widocznie wybrany przez autora lub przesyłającego tak, aby zapobiec lub zniechęcić do tworzenia prac pochodnych sprzecznych z celami Commons. Takie nieodpowiednie utrwalenie treści obejmowałoby samoopublikowany artykuł próżności lub samodzielnie stworzony obraz, który autor przesłał w formacie PDF, aby zniechęcić innych do tworzenia pochodnych.
• Treść jest zasadniczo surowym tekstem; takie pliki nie są uważane za pliki multimedialne. Należy zauważyć, że na tej podstawie nie wyklucza się skanów istniejących książek, raportów, gazet itp. o znaczeniu historycznym lub innym nawet jeśli nie zawierają one obrazów.
• Treść byłaby zabroniona w innej sekcji; na przykład materiały promocyjne są poza zakresem Commons, niezależnie od formatu pliku.

Zakres część 2: Strony, galerie i kategorie

Zobacz Commons:Project scope/Pages, galleries and categories.

Słowo dotyczące niektórych obszarów o szczególnym znaczeniu

Cenzura

Shortcuts

• COM:CENSOR
• COM:CENSORSHIP
• COM:OMGAPENIS

Pliki i inne materiały, których umieszczanie na Commons na serwerach w Wirginii nie jest zgodne z prawem zostaną usunięte natychmiast po stwierdzeniu, że są niezgodne z prawem (w tym naruszenia praw autorskich) nawet jeśli materiał w inny sposób wchodzi w zakres Commons tak, jak określono powyżej. Jednak Commons nie są cenzurowane i zgodnie z prawem zawierają treści, które niektórzy użytkownicy mogą uznać za niewłaściwe lub obraźliwe. Zasada "Commons nie jest cenzurowana" oznacza, że plik przechowywany zgodnie z prawem, który mieści się w definicji zakresu Commons, nie zostanie usunięty wyłącznie z tego powodu, że może nie być "przyjazny dla dzieci" lub że może to obrażać Ciebie lub innych z powodów moralnych, osobistych, religijnych, społecznych lub innych.

Kontrapunktem tego jest, że stwierdzenie "Commons nie jest cenzurowana" nie jest słusznym argumentem za przechowywaniem pliku, który wykracza poza zakres zdefiniowany przez Commons tak, jak określono powyżej. Zdjęcia przedstawiające nagość, w tym męskie i żeńskie genitalia, są czasami przesyłane z pobudek nieedukacyjnych, a takie obrazy nie są zwolnione z wymogu przestrzegania zasad zakresu Commons. Jeśli obrazy mają ewidentnie gorszą jakość lub nie dodają niczego wyróżniającego się pod względem edukacyjnym do zasobu takich obrazów, które już posiadamy, mogą nie zdać egzaminu na realistyczną użyteczność w celach edukacyjnych.

Należy zachować równowagę między akceptowaniem użytecznych plików multimedialnych z legalnymi treściami edukacyjnymi, które niektórzy mogą uznać za obraźliwe, a nie zezwalaniem na używanie Commons jako usługi hostingu multimediów ogólnego przeznaczenia (takiej jak Flickr, Photobucket, YouTube itp.), bez uwzględnienia wyznaczonych celów projektu. Celem Commons jest służenie jako repozytorium multimediów, niezawodne źródło użytecznych treści multimedialnych o otwartym kodzie źródłowym; zorganizowany i kompleksowy w zakresie (z dokładnymi opisami plików/informacjami), edukacyjny i przeznaczony zarówno do użytku przez projekty Wikimedia, jak i jako usługa publiczna swobodnie dostępna dla wszystkich.

Neutralny punkt widzenia

Zobacz Commons:Zakres projektu/Neutralny punkt widzenia, aby uzyskać więcej informacji o tym, jak Commons różni się od projektów Wikipedii w odniesieniu do neutralnego punktu widzenia i oryginalnych badań.

Zobacz też

• Commons:Zasady usuwania
• Commons:Czym Commons nie jest
• Commons:Category inclusion criteria
• Generalne Warunki korzystania, które dotyczą wszystkich projektów Wikimedia Foundation